12 điều cha mẹ có thể làm để ngăn con tự tử

Khi con cái bước vào độ tuổi vị thành niên, cha mẹ thường gặp khó khăn khi muốn biết con nghĩ gì và cảm thấy như thế nào. Nhiều cha mẹ băn khoăn rằng khi nào thì sự thay đổi tâm trạng của con trở thành điều đáng lo?

Cha mẹ và các thành viên trong gia đình có thể cùng trẻ bước qua tuổi vị thành niên nhiều thay đổi và khó khăn. Cha mẹ nên tìm hiểu các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ tự tử ở trẻ vị thành niên và thanh thiếu niên và tham khảo 12 gợi ý dưới đây để ngăn chặn khả năng này ở con mình. Những gợi ý này giúp cha mẹ chuẩn bị tốt hơn trong việc thể hiện sự quan tâm, hỗ trợ và không phán xét mà con cái cần.

Nguồn: Freepik

1. Hãy chú ý, nếu cha mẹ nhận thấy con có dấu hiệu của vấn đề sức khỏe tâm thần.

Thỉnh thoảng, cha mẹ có thể thấy con cái buồn bã, ủ dột vì một ngày tồi tệ. Nhưng nếu các dấu hiệu của vấn đề sức khỏe tâm thần kéo dài hàng tuần thì cha mẹ đừng cho rằng đó chỉ là những cảm xúc thoáng qua. Nhiều nghiên cứu cho thấy 9 trong 10 thanh thiếu niên quyết định tự tử khi đang phải vật lộn với các vấn đề sức khỏe tâm thần như lo lắng, trầm cảm…

Cha mẹ cũng không nên chủ quan nếu thấy con mình chưa được chẩn đoán mắc bất kỳ vấn đề sức khỏe tâm thần nào. Bởi có lẽ khá khó để xác định chính xác vấn đề sức khỏe tâm thần ở lứa tuổi vị thành niên. Một số thanh thiếu niên tự tử mà không có vấn đề tiềm ẩn nào đề sức khỏe tâm thần nhưng trong hầu hết trường hợp thì trẻ sẽ có những dấu hiệu thể hiện rằng trẻ đang cân nhắc việc tự kết liễu cuộc sống.

Cha mẹ hãy luôn giữ bình tĩnh, tỉnh táo và sẵn sàng trò chuyện với con bất kỳ lúc nào. Thay vì chờ đợi con chủ động nói chuyện với mình, cha mẹ có thể bắt đầu gợi chuyện với con bằng cách hỏi thăm, ví dụ: “Nhìn con có vẻ buồn. Bố mẹ sẵn sàng chia sẻ với con mọi chuyện. Bố mẹ yêu con và quan tâm những điều xảy đến với con”.

2. Hãy lắng nghe, ngay cả khi con không nói.

Cha mẹ đừng ngạc nhiên nếu con cái né tránh trong lần đầu tiên trò chuyện về chủ đề sức khỏe tâm thần hoặc tự tử. Cha mẹ hãy nhớ rằng, ngay cả khi trẻ im lặng thì hành động còn có thể mạnh mẽ hơn lời nói. Cha mẹ nên quan sát những thay đổi lớn trong thói quen ăn, ngủ và các hoạt động xã hội của con. Việc tự cô lập, đặc biệt ở những trẻ hướng ngoại, thường thích đi chơi với bạn bè có thể là một trong những dấu hiệu cảnh báo quan trọng. Con gặp khó khăn hơn bình thường với bài tập ở trường, việc nhà hoặc các trách nhiệm khác cũng là dấu hiệu mà cha mẹ không nên bỏ qua.

3. Hãy tỉnh táo để nhận ra rằng con có thể phải đối mặt với nguy cơ tự tử.

Nhiều cha mẹ thắc mắc: Liệu điều này có thể xảy ra với con tôi không? Thật không may, câu trả lời là CÓ. Hàng năm đều ghi nhận thanh thiếu niên thuộc mọi chủng tộc, bản dạng giới, xu hướng tính dục, bối cảnh gia đình và thành phần xã hội chết vì tự tử. Thực tế, tự tử là nguyên nhân gây tử vong thứ tư ở độ tuổi 15 - 29 trên toàn cầu vào năm 2019.

Dưới đây là một số điều có thể khiến thanh thiếu niên nghĩ đến việc kết thúc cuộc đời mình:

• Bị mất người thân do qua đời, ly hôn, thuyên chuyển, trục xuất hoặc giam giữ;
• Trải qua bắt nạt (trực tiếp hoặc trực tuyến);
• Bị phân biệt đối xử, từ chối hoặc thù địch do bản dạng giới hoặc xu hướng tính dục;
• Phân biệt chủng tộc, phân biệt đối xử, bất bình đẳng và các yếu tố gây căng thẳng liên quan;
• Có tiền sử gia đình từng có người tự tử hoặc gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần;
• Bị kỳ thị (có niềm tin rằng nói về sức khỏe tâm thần hoặc tự tử là điều sai trái hoặc đáng xấu hổ);
• Dễ dàng tiếp cận với các công cụ và chất đe dọa tính mạng khác;
• Chứng kiến hoặc chịu đựng bạo lực hoặc lạm dụng trong gia đình;
• Sự bất ổn tài chính gây ra lo lắng và bất an;
• Có người tự tử trong trường học hoặc nhóm bạn.

4. Hãy dừng xem nhẹ những dấu hiệu được xem là “thất thường tuổi dậy thì”.

Cha mẹ đừng bao giờ cho rằng con cái đang phóng đại khi trẻ nói hoặc viết rằng:

• "Con muốn chết."
• "Con chẳng thiết gì nữa."
• "Chẳng còn điều gì quan trọng."
• "Con tự hỏi sẽ có bao nhiêu người đến đám tang của con?"
• "Đôi khi con ước mình có thể ngủ và không bao giờ thức dậy."
• "Mọi người sẽ tốt hơn nếu không có con."
• "Bố mẹ sẽ không phải lo lắng cho con lâu nữa đâu."

Nhiều đứa trẻ có ý định tự tử sẽ báo trước cho cha mẹ và những lời này cho thấy một nhu cầu khẩn cấp cần được giúp đỡ.

Cha mẹ đừng xem nhẹ những thông điệp này mà hãy nghiêm túc xem xét mọi chia sẻ về tự tử của con.

5. Hãy đáp lại bằng sự đồng cảm và thấu hiểu.

Khi nghe hoặc đọc được con nói hoặc viết về việc tự tử, cha mẹ có thể cảm thấy sốc, tổn thương hoặc tức giận. Một số cha mẹ thậm chí muốn phủ nhận những gì họ đang nhìn thấy hoặc cãi nhau với con. Những cảm giác này là tự nhiên và có giá trị, nhưng điều cần thiết là trước hết cha mẹ phải tập trung vào nhu cầu của con. Cha mẹ cần tạo ra một không gian an toàn, nơi con có thể tin tưởng rằng cha mẹ sẽ lắng nghe và bày tỏ sự quan tâm mà không phán xét hay đổ lỗi.

Thay vì phản ứng theo cách này:

❌ "Con nói như vậy thật buồn cười."

❌  "Con có một cuộc sống tuyệt vời! Tại sao con lại nghĩ đến chuyện chết?"

❌  "Con đừng có suy nghĩ vớ vẩn."

❌  "Bố mẹ không hiểu con đang nói gì nữa!"

Cha mẹ hãy quản lý cảm xúc của bản thân để có thể đáp lại bằng sự đồng cảm:

✅ "Dường như con đang cảm thấy vô cùng đau đớn và không thể tìm ra lối thoát."

✅ "Có lẽ con tự hỏi tại sao cuộc sống của con lại phức tạp và khó khăn như vậy."

✅ "Ngay bây giờ, con có thể chưa có câu trả lời chắc chắn cho những vấn đề của con."

✅ "Chắc hẳn con đã rất tuyệt vọng nên mới nghĩ đến việc kết thúc cuộc sống."

6. Hãy tìm nguồn trợ giúp chuyên nghiệp ngay lập tức.

Nếu cha mẹ thấy con tự làm hại bản thân hoặc cảm thấy con có nguy cơ muốn tự tử, hãy đưa con đến bệnh viện gần nhà. Cần phải hành động nhanh chóng khi mọi thứ đã đạt đến điểm khủng hoảng.

Nếu cha mẹ nhận thấy dấu hiệu của ý nghĩ tự tử nhưng không cảm nhận được cơn khủng hoảng ngay lập tức thì vẫn cần phải hành động. Cha mẹ hãy liên hệ với bác sĩ nhi khoa hoặc người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho trẻ em và thanh thiếu niên. Cha mẹ cần giải thích những gì mình đang nhìn thấy và nghe thấy và xếp lịch đánh giá sức khỏe tâm thần cho con.

Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể giúp cha mẹ và con lập một kế hoạch an toàn bao gồm:

• Các dấu hiệu cảnh báo hoặc tác nhân kích hoạt mà con cảm thấy sẽ dẫn đến ý nghĩ tự tử;
• Các bước có thể giúp con đối phó khi con cảm thấy bị kích động;
• Nguồn hỗ trợ: gia đình, bạn bè, thầy cô, người cố vấn và những người khác;
• Những liên hệ khẩn cấp và các bước cần thực hiện nếu mọi việc trở nên tồi tệ hơn.

7. Hãy loại bỏ các công cụ và chất gây chết người trong nhà.

Thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn cũng có thể gây nguy hiểm trong cơn khủng hoảng tự tử. Các gia đình nên cất giữ thuốc và giảm lượng thuốc dự trữ bất cứ khi nào có thể. Ngoài ra, cha mẹ hãy cân nhắc việc mua thuốc không kê đơn dưới dạng vỉ thay vì dạng chai để làm chậm quá trình tiếp cận thuốc.

Các công cụ và chất có khả năng gây chết người mà cha mẹ nên cân nhắc cất giữ bao gồm:

• Rượu bia;
• Ma túy, chất gây nghiện;
• Chất tẩy rửa gia dụng và các sản phẩm độc hại khác;
• Bình xịt khí nén;
• Chất hít;
• Chất chống đông;
• Dao, dao cạo hoặc vũ khí khác;
• Dây thừng, thắt lưng hoặc túi nhựa.

Việc loại bỏ những đồ vật và chất này có thể khó khăn nhưng hãy nghĩ sự an toàn của con đang bị đe dọa. Những nỗ lực tự tử thường mang tính bốc đồng và một khoảnh khắc khủng hoảng có thể leo thang rất nhanh. Cha mẹ hãy đảm bảo rằng con không thể sử dụng các phương tiện gây chết người.

8. Hãy tạo ra hy vọng khi con tiếp nhận điều trị

Người hỗ trợ chuyên nghiệp (bác sĩ, nhà tham vấn, nhân viên xã hội,…) có thể đề xuất kết hợp các bước để giảm các triệu chứng về sức khỏe tâm thần và ý nghĩ tự tử ở trẻ. Kế hoạch có thể bao gồm thuốc, liệu pháp trò chuyện và các kỹ thuật giảm căng thẳng như yoga, thiền hoặc viết nhật ký.

Cha mẹ hãy trấn an con trong suốt hành trình này và đừng quên nhắc nhở con và cả chính bản thân rằng thời điểm khó khăn không kéo dài mãi mãi. Con sẽ cảm thấy tốt hơn khi nhận được điều trị và hỗ trợ hiệu quả.

Nếu con bày tỏ cảm thấy bị kỳ thị hoặc xấu hổ, cha mẹ có thể chia sẻ rằng cứ 5 người thì có 1 người có các triệu chứng về sức khỏe tâm thần vào một thời điểm nào đó trong đời. Sức khỏe tâm thần là một phần của sức khỏe toàn diện và tìm kiếm sự giúp đỡ là dấu hiệu của lòng tự trọng và sự trưởng thành.

9. Hãy khuyến khích con gặp gia đình và bạn bè.

Con có thể cảm thấy miễn cưỡng khi dành thời gian với người khác, nhưng cha mẹ có thể giải thích rằng sự hỗ trợ từ xã hội sẽ giúp con cảm thấy tốt hơn. Mặc dù ban đầu trẻ có thể cần nhiều thời gian yên tĩnh hơn nhưng sự khuyến khích nhẹ nhàng để con có thể đi chơi với gia đình, bạn bè và hàng xóm sẽ rất hữu ích. Tuy nhiên, cha mẹ cũng nên thận trọng, tránh gây xung đột về việc này bởi cha mẹ cũng cần tôn trọng nhu cầu của con và giảm căng thẳng trong cuộc sống của trẻ.

10. Hãy khuyến khích con tập thể dục.

Hoạt động thể chất giúp giảm bớt các triệu chứng sức khỏe tâm thần và hỗ trợ kế hoạch chăm sóc sức khỏe của con. Cho dù con ra ngoài đi dạo hàng ngày, tập thể dục, tham gia lớp tập thể dục trực tuyến hay hoạt động nào khác thì việc tập thể dục sẽ:

• Cải thiện tâm trạng của trẻ bằng cách kích thích sản xuất endorphin (chất tự nhiên trong não và cơ thể giúp cân bằng căng thẳng và kiểm soát cơn đau).
• Hỗ trợ mức serotonin cao hơn (một chất khác trong não và cơ thể dẫn đến tâm trạng tích cực và giấc ngủ ngon).

Các chuyên gia khuyên rằng nên tập thể dục từ 30 đến 40 phút, từ 2 đến 5 lần mỗi tuần, bất kỳ hình thức tập thể dục nào cũng được. Điều quan trọng nhất là để trẻ thực hiện hoạt động mà trẻ thích và cảm thấy có động lực để thực hiện nó thường xuyên.

11. Hãy khuyến khích con duy trì sự cân bằng và điều độ.

Thanh thiếu niên đang gặp khủng hoảng cần phải thả lỏng với chính mình. Cha mẹ hãy khuyến khích con áp dụng một nhịp độ thực tế và tránh những trải nghiệm có thể gây choáng ngợp.

Cha mẹ hãy trấn an con rằng việc tự chăm sóc bản thân không bao giờ là dấu hiệu của sự yếu đuối. Mọi việc chúng ta làm trong cuộc sống đều bị ảnh hưởng bởi sức khỏe, vì vậy việc dành thời gian để chữa lành vết thương là điều cần thiết. Những việc lớn có thể được chia thành những việc nhỏ hơn, dễ quản lý hơn và dần dần, khi sự tự tin và sức khỏe của con tăng lên, trẻ sẽ cảm thấy sẵn sàng đảm nhận nhiều việc hơn.

12. Hãy nhắc nhau rằng việc này sẽ mất thời gian.

Cha mẹ và con sẽ được hưởng lợi khi biết rằng sự tiến bộ sẽ diễn ra theo tốc độ riêng của nó. Những thất bại có thể xảy ra và đó cũng là một phần của quá trình chữa lành. Cha mẹ nên khuyến khích con kiên nhẫn và tự tha thứ. Trẻ đã trải qua nhiều chuyện nhưng với sự quan tâm và hỗ trợ phù hợp thì cả hai bên sẽ thấy sự chuyển biến tích cực.

 

Bài viết gốc: 12 Things Parents Can Do to Help Prevent Suicide