Nguồn ảnh: Freepik

1. Lo âu xã hội là gì

Rối loạn lo âu xã hội (Social anxiety disorder - SAD) ảnh hưởng đến 1 trong 3 thanh thiếu niên từ 13 đến 18 tuổi. Ngày nay, hơn 19 triệu người trên khắp nước Mỹ mắc chứng rối loạn lo âu xã hội. Đây là chứng rối loạn lo âu phổ biến nhất và rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến thứ 3 ở nước này. Rối loạn lo âu xã hội, còn được gọi là Ám ảnh sợ xã hội (Social Phobia), được biểu hiện bằng nỗi sợ hãi dai dẳng và lan tỏa về tương tác xã hội và/hoặc các tình huống có thể xảy ra sự xấu hổ. Mặc dù người ta thường cảm thấy lo lắng trong các tình huống xã hội mới mẻ, nhưng những người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội lại cảm thấy vô cùng tự ti, đau khổ và sợ bị phán xét trong các tương tác xã hội hàng ngày. SAD ngăn cản các cá nhân có những mối quan hệ và tương tác bình thường. Nó cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động bình thường hàng ngày. Ngoài ra, những người bị SAD thường cảm thấy lo lắng tột độ về các tình huống xã hội sắp tới (gây ra đau khổ trong nhiều ngày hoặc thậm chí nhiều tuần trước đó).

Những người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội thường tránh né các tương tác xã hội. Điều này dẫn đến các mối quan hệ bị suy giảm, sự rút lui và sự cô lập toàn bộ. Giống như nhiều chứng rối loạn lo âu khác, những người mắc SAD có thể nhận ra và thừa nhận rằng sự lo lắng của họ thường vô lý hoặc không chính đáng, nhưng vẫn thấy mình bị mắc kẹt trong vòng xoáy lo lắng và sợ hãi bị xã hội sỉ nhục hoặc xấu hổ. Các triệu chứng thể chất mạnh mẽ, chẳng hạn như buồn nôn, run rẩy, đổ mồ hôi hoặc đỏ mặt, có thể xảy ra ở những người mắc bệnh ngay cả trong các tình huống xã hội “bình thường” hàng ngày.

2. Làm thế nào để biết một thanh thiếu niên có lo âu xã hội?

Nếu bạn là cha mẹ thì có thể bạn hy vọng con mình lớn lên sẽ cảm thấy tự tin và thoải mái với chính mình, vì những đặc điểm này là một trong những đặc điểm quan trọng nhất khi phát triển về mặt xã hội và do đó đạt được thành tựu và hạnh phúc. Thật không may, có nhiều đứa trẻ trưởng thành thành những thanh thiếu niên lo lắng về mặt xã hội. Điều này có thể xảy ra vì nhiều lý do và có thể có nhiều yếu tố góp phần gây ra chứng lo âu xã hội ở thanh thiếu niên.

2.1. Các yếu tố rủi ro

Giống như hầu hết các rối loạn sức khỏe tâm thần, rối loạn lo âu xã hội không phải do một nguyên nhân duy nhất. Tuy nhiên, có một số yếu tố nhất định có thể làm tăng khả năng phát triển SAD của một người bao gồm di truyền, chất hóa học trong não và/hoặc chấn thương. Điều này có nghĩa là những người có tiền sử gia đình cấp độ một, mất cân bằng hóa học trong não hoặc từng trải qua căng thẳng hoặc chấn thương lâu dài có thể tăng nguy cơ được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lo âu xã hội.

Rối loạn lo âu xã hội có xu hướng xuất hiện ở tuổi vị thành niên và do xu hướng này, các chuyên gia sức khỏe tâm thần đã khám phá thêm các yếu tố nguy cơ đối với nhóm dân số trẻ này.

• Thái độ – một đứa trẻ vốn nhút nhát, thu mình và/hoặc e ngại thử những điều mới có thể có nguy cơ cao phát triển chứng rối loạn lo âu xã hội khi chúng bước vào tuổi vị thành niên và thiếu niên.
• Các vấn đề về sức khỏe hoặc thể chất – nếu một thanh thiếu niên có bất kỳ loại vấn đề sức khỏe hoặc thể chất nào mà người khác có thể nhận thấy (như dị tật về thể chất, vết sẹo lớn, vết bớt...) thì họ có thể dễ mắc chứng lo âu xã hội hơn.
• Vấn đề về lời nói – trở ngại về lời nói có thể là một thách thức vì nhiều lý do và có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự tự tin và lòng tự trọng của một người. Điều này đặc biệt đúng với thanh thiếu niên. Lòng tự trọng thấp thường ảnh hưởng đến sự sẵn sàng của thanh thiếu niên trong việc đặt mình “ngoài kia” trong các tình huống xã hội. Thật không may, thanh thiếu niên (hoặc bất kỳ ai) càng dành nhiều thời gian ở một mình và cô lập thì việc tái hòa nhập với những người khác càng trở nên khó khăn hơn.
• Bị bắt nạt – đáng tiếc là bắt nạt lại xảy ra rất phổ biến ở trường học và trên Internet. Bị bắt nạt có thể ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực trong cuộc sống của một người, bao gồm cả các mối quan hệ xã hội.

• Phong cách nuôi dạy con cái – Một số ngành nghề y tế và sức khỏe tâm thần cho rằng sự phát triển của SAD ở thanh thiếu niên là do phong cách nuôi dạy con cái. Nhiều nghiên cứu chỉ ra mối tương quan chặt chẽ giữa phong cách nuôi dạy con quá mức và chứng rối loạn lo âu xã hội ở trẻ. Điều này có thể là do cách nuôi dạy con quá bảo bọc có thể khiến trẻ không trải nghiệm được mức độ tương tác xã hội lành mạnh và do đó thiếu cơ hội học các kỹ năng xã hội cần thiết.

3. Triệu chứng

Nếu bạn nhận thấy con bạn đang gặp khó khăn về mặt xã hội thì có khả năng chúng đang mắc chứng rối loạn lo âu xã hội. Biết các dấu hiệu và triệu chứng của chứng rối loạn sức khỏe tâm thần này là bước đầu tiên để giúp con bạn nhận được sự giúp đỡ cần thiết.

• Lo lắng khi ở cạnh người khác (đặc biệt là những người trẻ không quen biết)
• Khó nói chuyện và/hoặc trò chuyện “bình thường” với người khác
• Cảm thấy khó chịu hoặc tự ti khi ở cạnh người khác
• Cảm thấy bối rối khi tương tác với người khác
• Sợ bị xấu hổ
• Tự phán xét và phê bình sau khi giao tiếp xã hội
• Sợ bị người khác đánh giá
• Lo lắng nhiều ngày hoặc nhiều tuần trước một sự kiện công cộng
• Tránh những nơi công cộng và/hoặc các tình huống xã hội
• Khó kết bạn và duy trì các mối quan hệ
• Đỏ mặt, đổ mồ hôi, run rẩy hoặc tim đập nhanh khi ở trong các tình huống xã hội
• Đau bụng và buồn nôn do ở gần người khác (các triệu chứng thể chất khác có thể bao gồm – lú lẫn, tiêu chảy, căng cơ)

Mọi thanh thiếu niên mắc chứng rối loạn lo âu xã hội đều sẽ gặp phải các triệu chứng giống nhau (hoặc mức độ nghiêm trọng như nhau). Và mặc dù các triệu chứng có thể khá nghiêm trọng và làm suy giảm chức năng theo nhiều cách khác nhau, rối loạn lo âu xã hội vẫn có thể điều trị được.

4. Các lựa chọn điều trị

Điều trị chứng rối loạn lo âu xã hội thường bao gồm liệu pháp tâm lý, dùng thuốc hoặc kết hợp cả hai. Kế hoạch điều trị SAD thường dựa trên mức độ nghiêm trọng và tần suất của các triệu chứng.

4.1. Tâm lý trị liệu

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là phương pháp được sử dụng phổ biến nhất để điều trị chứng rối loạn lo âu xã hội (và rối loạn lo âu nói chung). Liệu pháp nhận thức hành vi thường có tính chất ngắn hạn và hướng đến mục tiêu. Đối với thanh thiếu niên mắc chứng rối loạn lo âu xã hội, phương pháp trị liệu tâm lý này nhắm vào các kiểu suy nghĩ và hành vi không lành mạnh dẫn đến lo âu xã hội, đồng thời cung cấp các công cụ và kỹ năng để quản lý suy nghĩ và lựa chọn các hành vi lành mạnh hơn. Liệu pháp nhận thức hành vi cũng giúp thanh thiếu niên mắc SAD hiểu được mối liên hệ giữa suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của họ.

4.2. Liệu pháp tiếp xúc

Mặc dù không phổ biến như CBT nhưng liệu pháp tiếp xúc có thể là một phương pháp trị liệu tâm lý hiệu quả cho thanh thiếu niên mắc chứng lo âu xã hội. Liệu pháp tiếp xúc dần dần giúp thanh thiếu niên tiếp xúc với nỗi sợ hãi của chúng (đồng thời giữ chúng an toàn), đồng thời dạy các chiến lược hữu ích để kiểm soát nỗi sợ hãi. Liệu pháp tiếp xúc dựa trên niềm tin rằng một người càng gặp nhiều nỗi sợ hãi thì chúng càng trở nên ít đáng sợ hơn. Liệu pháp tiếp xúc cũng giúp thanh thiếu niên biết rằng họ có thể cảm thấy sợ hãi và “làm điều đó” (bất kể họ sợ điều gì - trong trường hợp này là các tình huống xã hội).

4.3. Thuốc

Thuốc thường được kê đơn cho thanh thiếu niên đang vật lộn với chứng rối loạn lo âu xã hội, đặc biệt nếu SAD ảnh hưởng đáng kể đến chức năng của họ. Nhìn chung, thuốc trị lo âu nhắm vào trung tâm kiểm soát cảm xúc của não và hỗ trợ các mạch hoạt động hiệu quả hơn.

 

Bạn có thể xem toàn bộ bài viết gốc tại đây SOCIAL ANXIETY IN TEENS: SIGNS, SYMPTOMS, AND HOW TO HELP