1. Rối loạn dị dạng cơ thể

Mọi người thường cảm thấy bối rối và tự ti về ngoại hình trong suốt giai đoạn vị thành niên niên, đặc biệt khi cơ thể liên tục thay đổi và phát triển. Tuy nhiên, nếu những cảm giác này tiến triển thành nỗi ám ảnh thì thanh thiếu niên có thể gặp một vấn đề gọi là rối loạn dị dạng cơ thể (Body Dysmorphic Disorder - BDD). Vấn đề này có thể làm giảm chất lượng cuộc sống của những người mắc phải. Cho dù bạn mắc chứng BDD hay bạn biết một thanh thiếu niên mắc chứng này, bạn có thể tìm hiểu lý do tại sao chứng rối loạn này xảy ra, những vấn đề có thể xảy ra và cách điều trị thích hợp.

Nguồn ảnh: Freepik

2. Đặc điểm của BDD

Một cá nhân mắc BDD phải vật lộn với những suy nghĩ tiêu cực dai dẳng, cường điệu, xâm lấn về một bộ phận hoặc đặc điểm nào đó trên cơ thể họ. Các bộ phận thường chịu sự tự phê bình ám ảnh này bao gồm vùng bụng, mặt, tóc, da, ngực và mũi. Tuy nhiên, bất kỳ bộ phận hoặc đặc điểm nào của cơ thể đều có thể là “nạn nhân” của BDD.

Nam giới thường phát triển một biến thể của BDD được gọi là rối loạn cơ bắp. Khi ở trong tình trạng này, người đó bị ám ảnh về việc thiếu cơ bắp hoặc kích thước cơ bắp. Có tới 22% nam giới được chẩn đoán mắc chứng rối loạn dị dạng cơ thể có dấu hiệu rối loạn cơ bắp.

BDD thường xuất hiện lần đầu tiên cùng với tuổi dậy thì, với các triệu chứng phát triển từ khi 12, 13 tuổi. BDD ảnh hưởng đến khoảng 2,5% nam giới và 2,2% nữ giới ở Hoa Kỳ.

Những người mắc chứng BDD có thể liên tục chê bai ngoại hình của mình với người khác, liên tục xem xét ngoại hình của mình và tập trung vào những điểm tiêu cực mà người ngoài có thể thấy bình thường hoặc thậm chí không quan tâm đến. Họ thậm chí tránh ra khỏi nhà và có thể bỏ học, không đến trường.

Mối bận tâm về cơ thể thúc đẩy một người có BDD lặp đi lặp lại các hành vi cưỡng chế nhằm mục đích chỉnh sửa, che giấu, xem xét hoặc cảm thấy yên tâm về các bộ phận cơ thể mà họ không thích. Trung bình những hành vi này có thể tiêu tốn gần 3 – 8 tiếng mỗi ngày và thường khó kiểm soát hoặc dừng lại. Những hành vi này cũng có thể là chỉ dấu về một người mắc chứng BDD. Những người có các hành vi này nên được xem xét kỹ xem có mắc chứng BDD không.

3. Các hành vi BDD lặp đi lặp lại phổ biến

Các hành vi BDD lặp đi lặp lại phổ biến bao gồm:

• Ngụy trang: Cố gắng che đi những vùng cơ thể mà họ không thích bằng những thứ như mũ, trang điểm đậm, quần áo, tóc, kính râm, bàn tay hoặc các cử chỉ, tư thế.
• So sánh: So sánh những đặc điểm mà họ không thích với đặc điểm của người khác.
• Kiểm tra gương: Liên tục soi gương hoặc cửa sổ, điện thoại để kiểm tra các khuyết điểm.
• Chải chuốt quá mức: Trang điểm, tạo kiểu hoặc chải tóc, nhổ tóc hoặc cạo râu nhiều lần.
• Tìm kiếm/đặt câu hỏi cho người khác để trấn an: Thường xuyên hỏi người khác xem họ trông như thế nào. Ngoài ra, một số người mắc BDD liên tục nhấn mạnh rằng họ trông xấu xí hoặc bất thường.
• Cào/ lột da: Ép bản thân cào/ lột da để cố gắng làm cho bản thân trông đẹp hơn. Mục đích của việc lột da này không phải là để làm hại bản thân nhưng hành vi này có thể gây tổn thương da và để lại sẹo. Và thậm chí nó có thể đe dọa tính mạng khi người đó chẳng may đâm vào động mạch chính và mất một lượng máu lớn.
• Thay đổi quần áo: Thường xuyên thay đổi quần áo để cố gắng che đi những vùng cơ thể mà họ không thích hoặc tìm một bộ trang phục tôn dáng hơn.
• Tắm nắng: Tắm nắng quá mức để làm sạm da khi họ nghĩ rằng da mình quá nhợt nhạt hoặc vì những lý do khác, chẳng hạn như để cố gắng giảm thiểu mụn trứng cá.
• Tập thể dục hoặc nâng tạ quá mức: Hành vi này đặc biệt phổ biến ở nam giới mắc chứng rối loạn cơ bắp.
• Mua sắm quá mức: Mua sắm quá nhiều đồ trang điểm, các sản phẩm khác hoặc quần áo để cố gắng cải thiện vẻ ngoài của những vùng cơ thể mà họ không thích.
• Tìm kiếm phẫu thuật thẩm mỹ: Những phương pháp điều trị này hầu như không bao giờ hữu ích đối với những lo lắng về BDD và có thể khiến tình trạng trở nên tồi tệ hơn.
• Lo âu và né tránh xã hội: Lo âu xã hội và né tránh xã hội rất phổ biến ở những người mắc BDD, điều này có thể khiến BDD bị chẩn đoán nhầm là rối loạn lo âu xã hội. Sự lo lắng và né tránh xã hội có thể gây ra bởi nỗi sợ hãi rằng người khác sẽ nhìn thấy những khuyết điểm về ngoại hình và coi thường, từ chối hoặc chế giễu người mắc chứng BDD vì vẻ ngoài của họ.

4. Các yếu tố đóng góp và rủi ro

Có nhiều nguyên nhân cơ bản và yếu tố góp phần khiến một người mắc BDD.

Thực tế là BDD có khả năng di truyền trong gia đình. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng một số vùng não có thể hoạt động khác nhau ở những người mắc BDD so với những người khác. Mức độ thấp của chất dẫn truyền thần kinh (serotonin) cũng có thể góp phần gây ra tình trạng này.

Các yếu tố xã hội cũng có thể có tác động nghiêm trọng đến sự phát triển của BDD, đặc biệt là ở thanh thiếu niên có khả năng tự nhận thức. Sự thôi thúc tuyệt vọng để hòa nhập và trông hấp dẫn ở trường có thể khiến thanh thiếu niên lo lắng về ngoại hình của mình. Sự từ chối tình cảm, bắt nạt hoặc chê bai cân nặng có thể khiến một thiếu niên dễ bị tổn thương mắc chứng BDD.

Các yếu tố rủi ro khác bao gồm:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh tâm thần, đặc biệt là rối loạn ám ảnh cưỡng chế hoặc rối loạn dị dạng cơ thể
• Đặc điểm tính cách hoặc tính khí, bao gồm sự nhạy cảm, cầu toàn và dễ xấu hổ
• Trải nghiệm bị miệt thị ngoại hình, bao gồm cả việc trêu chọc, bắt nạt hoặc lạm dụng thời thơ ấu
• Tiền sử bệnh lý hoặc bệnh da liễu ảnh hưởng đến ngoại hình
• Các tình trạng sức khỏe tâm thần khác, bao gồm lo lắng và trầm cảm

Bất kỳ sự kết hợp nào của các yếu tố nguy cơ này, đặc biệt là có tính khí nhạy cảm hoặc cầu toàn, khuynh hướng di truyền đối với BDD hoặc tiền sử bị trêu chọc vì sự khác biệt về thể chất, sẽ làm tăng đáng kể khả năng ai đó mắc chứng rối loạn này.

5. Những phương pháp điều trị

Rất may, việc điều trị có thể giúp thanh thiếu niên kiểm soát được BDD của mình. Một cách tiếp cận điển hình để điều trị là liệu pháp nhận thức hành vi (CBT). CBT xoay quanh việc kiểm tra logic về niềm tin và nhận thức của thanh thiếu niên. Theo thời gian, thanh thiếu niên học cách nhận biết và chống lại những lối suy nghĩ sai lầm hoặc gây tổn hại cho bản thân. Các nhà trị liệu thường kết hợp CBT với thuốc để giải quyết bất kỳ sự mất cân bằng sinh hóa nào có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và thúc đẩy các hành vi ám ảnh. Ví dụ, thanh thiếu niên có mức serotonin thấp có thể nhận được kết quả tốt hơn từ CBT nếu họ dùng thuốc khắc phục vấn đề này.

6. Chiến lược hỗ trợ giúp thanh thiếu niên mắc chứng BDD

Những người thân, bạn bè cần nhận ra sự khác biệt giữa sự quan tâm về ngoại hình đơn thuần và chứng rối loạn dị dạng cơ thể. Một thiếu niên được chẩn đoán mắc chứng BDD cần được tiếp tục yêu thương và hỗ trợ vô điều kiện chứ không phải phán xét. Duy trì mối quan hệ thân thiết, hỗ trợ với thanh thiếu niên, hỏi han, lắng nghe những mối quan tâm của họ và tìm hiểu càng nhiều càng tốt về chứng rối loạn này. Quan điểm hay một câu chuyện tích cực có thể giúp thanh thiếu niên chấp nhận các đặc điểm thể chất với một góc nhìn hoàn toàn mới. Ví dụ: Người lớn có thể chia sẻ với thanh thiếu niên về hành trình chấp nhận ngoại hình của bản thân.

 

Bạn có thể xem toàn bộ bài viết gốc tại đây What You Should Know About Body Dysmorphic Disorder in Teens